Akdeniz’de Çöpler ve Yabancı Türler: TÜBİTAK Destekli Projemizin Üçüncü Örneklemesi Tamamlandı
Türkiye’nin Güneydoğu Akdeniz kıyılarında yürütülen ve TÜBİTAK tarafından desteklenen “Türkiye’nin Güneydoğu Akdeniz Kıyılarında Yüzer Makro – Mega Deniz Çöplerinin Miktarları, Dağılımları Kompozisyonları ile Yabancı-Yayılımcı Türlerin Taşınmasına Olan Etkilerinin Araştırılması” başlıklı projemizin üçüncü örneklemesi başarıyla tamamlandı. Yürütücülüğünü Prof. Dr. Cem Çevik’in yaptığı projemiz kapsamında Kuzeydoğu Levant Denizi’nin şimdiye kadar hiç araştırılmamış olan bir sorununu yani yüzer deniz çöplerini ve bunların yabancı yayılımcı türlerin taşınımına olan etkilerini araştırıyoruz.
Dünyada deniz çöplerinin %80’inden fazlası plastiklerden oluşuyor ve yaklaşık 5 trilyon plastik parça pelajik habitatlarda yüzüyor. Akdeniz ise özel akıntı yapısı, yoğun nüfus ve gemi trafiği nedeniyle bu kirlilik baskısını en yoğun yaşayan denizlerden biri. Türkiye’Nin Akdeniz kıyıları da bu tehditlerden payına düşeni almaktadır. Denizlerimiz, yalnızca doğal güzellikleriyle değil, aynı zamanda karşı karşıya oldukları kirlilik baskılarıyla da gündemde. Araştırmamızda, Akdeniz’in taşıdığı yüzer çöplerin miktarı, dağılımı ve bu çöplerin istilacı türler için bir taşıyıcı vektör olup olamayacağı detaylı biçimde inceleniyor. Üçüncü örnekleme çalışmamızda, Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi’nin GÖZLEM-1 araştırma teknesi ile İskenderun ve Mersin Körfezi açıklarında yoğun saha çalışmaları gerçekleştirildi. Toplanan örnekler üzerinde yapılan ön gözlemler, hem deniz çöplerinin kompozisyonu hem de üzerlerinde yaşam bulan canlı toplulukları hakkında değerli veriler sunmaya başladı.
Örnekleme Bulguları
- Birinci saha çalışması sonucunda, kilometrekare başına 26.997 – 647.948 adet yüzen deniz çöpü tespit edildi.
- İkinci saha çalışmasında, bu sayı 26.997 – 917.926 adet/km² aralığına ulaştı.
- Üçüncü saha çalışmasında ise,
-
- Pelajik trolle yapılan gözlemlerde 44.97 – 719.15 adet/km²,
- Çıplak gözle yapılan gözlemlerde ise 54 – 1052 adet/km² plastik çöp belirlendi.
Tüm örneklemelerde en fazla gözlemlenen çöp türü, J79 kodlu, 2,5 cm’den büyük ve 50 cm’den küçük tanımlanamayan plastik parçalar oldu.
Projemiz kapsamında elde edilen bulgular, uluslararası bilim dünyasına da yansıdı. Ekip olarak ilk yayınımızı Marine Pollution Bulletin dergisinde yayımladık: “Floating plastics as a vector for range expansion: First record of Lepas (Lepas) pectinata Spengler, 1793 (Cirripedia: Lepadidae) in Turkish waters (Eastern Mediterranean)”. Bu çalışmada, Türkiye sularında ilk kez tespit edilen küçük kazayağı midyesi (Lepas pectinata), yüzer plastik çöpler üzerinde gözlemlenmiş ve bu türün istilacı türlerin taşınmasında bir vektör olabileceği ortaya konmuştur. Bu sonuç, Akdeniz’de yüzer deniz çöplerinin yalnızca kirlilik boyutunu değil, aynı zamanda biyolojik istilalara aracılık edebilecek ekolojik risklerini de gözler önüne sermektedir.
Neden Önemli?
Deniz çöpleri yalnızca ekosistemleri bozmakla kalmıyor; aynı zamanda istilacı türlerin yeni habitatlara taşınmasında rol oynayarak biyoçeşitliliğe büyük tehdit oluşturuyor. Bu nedenle elde edilen veriler, yalnızca bilimsel literatüre değil, aynı zamanda çevre politikalarının geliştirilmesine de katkı sağlayacak.
